وحید توسلی
چکیده
مشهد مقدس از جمله شهرهای تاریخی ایران محسوب می‌شود که بهواسطه وجود یک مکان مقدس شکل گرفته است. با وجود اسناد مکتوب بسیاری که به توصیف این شهر پرداختهاند، اما تا به حال، مرز و ساختار محلات تاریخی ...
بیشتر
مشهد مقدس از جمله شهرهای تاریخی ایران محسوب می‌شود که بهواسطه وجود یک مکان مقدس شکل گرفته است. با وجود اسناد مکتوب بسیاری که به توصیف این شهر پرداختهاند، اما تا به حال، مرز و ساختار محلات تاریخی شهر مشهد معرفی نشده است. در این پژوهش که از نظر هدف کاربردی و به روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته، بهصورت موردی یکی از اسنادِ کاخ گلستان بررسی و در پی پاسخ به این پرسش است که ریخت‌شناسی محلات تاریخی شهر مشهد در دوره قاجار، بر اساس نقشه کلنل جولیس دالمج چگونه بوده است؟ یافته های پژوهش مشخص می‌نماید که نظام اداره شهر مشهد بر اساس شش محله اصلی شکل‌گرفته و هرکدام از محلات بر اساس ویژگیهای مکانی و ساکنان، دارای ساختارها و اماکن خدماتی و زیارتی متفاوتی بوده‌اند که بر اساس میزان دسترسی به فضای زیارتی مرکزی شهر و وجود دروازههای شهر بوده است. وجود بیشترین کاروانسراها در محلات پایین‌خیابان، سرشور و نوغان، به وجود جریان بیشتر زیارت در این محلات اشاره دارد. همچنین، بیشترین فراوانی فضاهای خدمات شهری و قراولخانه در محله سراب است که حکایت از اعیاننشینی این محله دارد. محله عیدگاه بهواسطه بیشترین فراوانی مسجد و تکایا، مذهبیترین محله شهر و جریان آموزش بیشتر در بافت مرکزی و محلات سراب و نوغان جریان داشته است.
